TEHLİKELİ ATIKLARIN
SINIRLARÖTESİ TAŞINIMININ VE BERTARAFININ KONTROLÜNE
İLİŞKİN BASEL SÖZLEŞMESİ
28 Aralık 1993 tarihli ve 3957 sayılı Kanun ile onaylanması
uygun bulunan bu sözleşme, 7 Mart 1994 tarihli ve 94/5419
sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak, 15 Mayıs 1994
tarih ve 21935 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmıştır.
GİRİŞ
Bu Sözleşmeye taraf olan devletler; tehlikeli atıklarla
diğer atıkların ve bunların sınırlarötesi taşınımının insan
sağlığı ile çevrede yol açtığı zarar tehlikesinin bilincinde
olarak,
Tehlikeli atıklarla diğer atıkların giderek artan oluşum,
karmaşıklığı ve sınırlarötesi taşınımının insan sağlığı ve
çevre için büyüyen bir tehdit oluşturduğunun farkında
olarak,
İnsan sağlığını ve çevreyi, bu atıkların yarattığı
tehlikelerden korumanın en etkin yolunun, atıkların
oluşumunu miktar ve/veya tehlike potansiyeli açısından
asgari düzeye indirmek olduğunun da farkında olarak,
Bertaraf yerleri neresi olursa olsun, sınırlarötesi
taşınımları da dahil olmak üzere, tehlikeli atıkların ve
diğer atıkların yönetiminin, insan sağlığı ve çevre ile
tutarlı olabilmesini sağlamak amacıyla, Devletler’in gerekli
tedbirleri almaları hususunda ikna olarak,
Atık üreticilerinin bertaraf yerleri neresi olursa olsun,
tehlikli atıkların ve diğer atıkların, insan sağlığı ve
çevre ile tutarlı bir şekilde nakli ve bertarafı konusundaki
görevlerini yerine getirmeleri hususunun Devletler
tarafından temin edilmesi gereğini göz önünde bulundurarak,
Yabancı tehlikeli atıkların ve diğer atıkların kendi
bölgesine girmesi veya bertaraf edilmesini yasaklamak
konusunda Devletler’in hükümranlık haklarını tümüyle kabul
ederek,
Tehlikeli atıkların sınırlarötesi taşınımının ve
bertarafının, başka Devletler’de, özellikle de gelişmekte
olan ülkelerde bertarafının yasaklanması konusunda giderek
artmakta olan isteği de göz önüne alarak,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların, çevre ve etkin
yönetim ilkeleri ile uyum içinde olduğu sürece, üretilmiş
oldukları Devlet’te bertaraf edilmeleri hususunda ikna
olarak,
Bu atıkların oluştukları Devlet’ten başka bir Devlet’e
sınırlarötesi taşınımına ancak, insan sağlığına ve çevreye
zarar vermeyecek şartlar altında ve bu Sözleşme hükümleri
çerçevesinde gerçekleştiği takdirde, izin verilmesi
gerektiği hususunun da bilincinde olarak,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların artan kontrolünün, bu
atıkların çevresel açıdan tutarlı bir şekilde yönetimi ve
sınırlarötesi taşınımının azaltılması konusunda teşvik edici
bir işlev göreceğini dikkate alarak,
Tehlikeli atıkların Devletler arasında sınırlarötesi
taşınımının kontrolü ve bu taşınıma ilişkin bilgilerin
gereğince değişimine ilişkin tedbirlerin Devletler
tarafından alınması hususunda ikna olarak,
Tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin olarak çevrenin
korunması konusunda bir dizi uluslararası ve bölgesel
anlaşmanın ele alındığını göz önünde bulundurarak,
Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı (Stockholm,
1972) Bildirgesi’ni, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)
Yönetim Konseyi’nin 17 Temmuz 1987 tarihli, 14/30 sayılı
kararıyla kabul edilen Tehlikeli Atıkların Çevreyle Uyumlu
Bir Şekilde Yönetimine İlişkin Kahire İlkeleri’ni, Birleşmiş
Milletler Tehlikeli Malların Taşınması Uzmanlar Komitesi
tarafından 1957 yılında formüle edilen ve her iki yılda bir
güncelleştirilen tavsiyelerini, Birleşmiş Milletler sistemi
içinde kabul edilen ilgili tavsiye, bildirge, belge ve
yönetmeliklerle, diğer uluslararası ve bölgesel örgütler
tarafından yapılan etüt ve çalışmaları dikkate alarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun otuzyedinci oturumunda
(1982) kabul ettiği Dünya Tabiat Sözleşmesi ruhunu, ilke,
hedef ve işlevlerini, insan çevresinin ve doğal kaynakların
korunmasına ilişkin, etik kurallar olarak kabul ederek,
Devletler’in, insan sağlığının ve çevrenin korunmasına
ilişkin uluslararası yükümlülük-lerini yerine getirmek
zorunda olduklarını ve uluslararası hukuk uyarınca sorumlu
olduklarını onaylayarak,
Bu sözleşme hükümlerinin veya Sözleşme protokollerinden
herhangi birinin ihlali halinde, anlaşmaların ilgili
uluslararası kanunları uygulayacağını kabul ederek,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların oluşumunu en aza
indirgemek amacıyla, çevreyle tutarlı düşük atık üreten
teknolojilerin, yeniden değerlendirme alternatiflerinin,
bakım ve yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması
gereğinin bilincinde olarak,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımının kontrolü gereğine ilişkin, giderek büyüyen
uluslararası ilginin ve bu taşınımın mümkün olabildiği
ölçüde en aza indirilmesi gereğinin de bilincinde olarak,
Tehlikeli atıklar ve diğer atıklar konusunda, sınırlarötesi
yasadışı trafiğin yarattığı sorunlardan kaygı duyarak,
Gelişmekte olan ülkelerin, tehlikeli atıkların ve diğer
atıkların yönetimi konusunda sınırlı olanaklarının olduğunu
da dikkate alarak,
Kahire İlkeleri ve UNEP Yönetim Konseyi’nin Çevre Koruma
Teknolojisi Transferinin geliştirilmesine ilişkin 14/16
sayılı kararı ruhu çerçevesinde, mahalli olarak üretilen
tehlikeli atıkların ve diğer atıkların uygun bir şekilde
yönetimine ilişkin teknolojinin özellikle gelişmekte olan
ülkelere transfer edilmesi gereğini kabul ederek,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların, ilgili Uluslararası
Sözleşmeler ve tavsiye kararları uyarınca taşınması gereğini
de kabul ederek,
Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımına, bu atıkların taşınmasının ve nihai bertarafının
sadece çevreyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirilmesi
durumunda, izin verilmesi gereğine ikna olarak,
İnsan sağlığını ve çevreyi, tehlikeli atıkların ve diğer
atıkların oluşumu ve yönetiminden kaynaklanabilecek olumsuz
etkilerden sıkı kontrol yoluyla korumaya kararlı olarak,
Aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmaya varmışlardır:
Madde 1 - Sözleşme’nin Kapsamı;
1. Bu Sözleşmenin amaçları açısından, sınırlarötesi
taşınıma konu olan aşağıdaki atıklar, “tehlikeli atıklar”
olarak değerlendirilecektir.
a) Ek III’te belirtilen özelliklerden herhangi birine sahip
olmaları kaydıyla, Ek I’de belirtilen kategorilerden
herhangi birine ait olan atıklar; ve
b) Yukarıdaki (a) fıkrasına dahil olmadıkları halde,
ihracatçı, ithalatçı veya transit Tarafın kendi mevzuatına
göre tehlikeli olarak tanımladığı veya tehlikeli olduğuna
inanılan atıklar,
2. Ek II’de belirtilen kategorilerden herhangi birine ait
olan ve sınırlarötesi taşınıma konu olan atıklar, bu
Sözleşme amaçları açısından “diğer atıklar” olarak
tanımlanacaktır.
3. Radyoaktif maddelere ilişkin uluslararası belgeler de
dahil olmak üzere, diğer kontrol sistemine tabi olan
radyoaktif atıklar bu sözleşme kapsamı dışındadır.
4. Gemilerin normal işlemlerinden doğan ve deşarjı başka
bir uluslararası belgeye konu olan atıklar, bu Sözleşme
kapsamı dışındadır.
Tanımlar
Madde 2 - Bu Sözleşmenin amaçları
açısından;
1. “Atıklar”, ulusal kanunlar hükümleri uyarınca bertaraf
edilen, edilmesi düşünülen veya gereken madde veya
nesnelerdir.
2. “Yönetim”, bertaraf alanlarının bertaraf sonrası bakımı
da dahil olmak üzere, tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların toplanması, nakli ve bertarafı anlamına
gelecektir.
3. “Sınırlarötesi taşınım”, söz konusu taşınım olayında en
az iki Devlet’in olması şartıyla, tehlikeli atıkların veya
diğer atıkların, bir Devlet’in ulusal yetkileri altındaki
alana veya bu alandan geçerek, diğer bir Devlet’in ulusal
yetkileri altındaki alana veya bu alandan geçerek herhangi
bir Devlet’in ulusal yetki alanları içinde olmayan bir alana
taşınması anlamına gelecektir.
4. “Bertaraf”, bu Sözleşme’nin IV no.lu Ek’inde belirtilen
işlemlerden herhangi biri anlamına gelecektir.
5. “Onaylı saha veya tesis”, tehlikeli atıkların veya
diğer atıkların bertarafı için, saha veya tesisin bulunduğu
Devlet’in ilgili makamı tarafından, bu amaç için, yetki veya
izin verilen saha veya tesis anlamına gelecektir.
6. “Yetkili makam”, ilgili Tarafın uygun göreceği coğrafi
alanlar içinde, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımına ilişkin bildirim ve bilgileri almak
ve bu bildirime, 6. madde uyarınca cevap vermek üzere
sorumlu olabilecek bir taraf tarafından tayin edilen resmi
makam anlamına gelecektir.
7. “Odak noktası”, 5. maddede atıfta bulunulun Taraf’ın
13. ve 15. maddelerde hükme bağlandığı şekilde bilgi almak
ve vermekle sorumlu organı anlamına gelecektir.
8. “Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların çevreyle
uyumlu bir şekilde yönetimi”, tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların, insan sağlığını ve çevreyi bu atıklardan
kaynaklanabilecek olumsuz etkilerden koruyacak şekilde
yönetilmesini sağlamak üzere tüm pratik tedbirlerin alınması
anlamına gelecektir.
9. “Bir devletin ulusal yetkisi altındaki alan”, bir
Devlet’in insan sağlığı ve çevrenin korunması hususunda,
uluslararası kanunlara uygun olarak, idari ve düzenleyici
sorumluluğu altındaki kara, deniz ve hava sahası anlamına
gelecektir.
10. “İhracatçı Devlet”, tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların sınırlarötesi taşınımının başladığı veya
başlanmasının planlandığı Taraf anlamına gelecektir.
11. “İthalatçı Devlet”, tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların bertaraf edilmek veya herhangi bir devletin ulusal
yetkisi altında bulunmayan bir alanda bertaraf edilmeden
önce yükleme yapılması amacıyla sınırlarötesi taşınımının
yöneldiği veya planlandığı taraf anlamına gelecektir.
12. “Transit Devlet”, ihracatçı veya ithalatçı Devlet
dışında, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların geçtiği
veya geçişinin planlandığı Devlet anlamına gelecektir.
13. “İlgili Devletler”, Taraf olsun veya olmasınlar,
ihracatçı ve ithalatçı Devletler ile transit Devletler
anlamına gelecektir.
14. “Şahıs”, herhangi bir özel veya hükmi şahıs anlamına
gelecektir.
15. “İhracatçı”, ihracatçı Devlet’in yetkisi altında
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların ihracatını yürüten
herhangi bir şahıs anlamına gelecektir.
16. “İthalatçı”, ithalatçı Devlet’in yetkisi altında,
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların ithalatını yürüten
herhangi bir şahıs anlamına gelecektir.
17. “Taşıyıcı”, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
nakliyesini gerçekleştiren herhangi bir şahıs anlamına
gelecektir.
18. “Üretici”, faaliyetleri ile tehlikeli atıkları veya
diğer atıkları üreten herhangi bir şahıs veya, bu şahıs
bilinmiyorsa, bu atıkları kontrolü ve/veya mülkiyeti altında
tutan şahıs anlamına gelecektir.
19. “Bertaraf edici”, kendisine tehlikeli atıkların veya
diğer atıkların sevkiyatının yapıldığı ve bu atıkların
bertarafı işlemini yürüten herhangi bir şahıs anlamına
gelecektir.
20. “Politik ve/veya ekonomik bütünleşme teşkilatı”,
hükümran Devletler’in oluşturduğu ve üye Devletler’in, işbu
Sözleşme’nin kapsamına giren hususlardaki yetkiyi devretmiş
oldukları ve kendi iç usulleri uyarınca, bu Sözleşme’yi
imzalamak, tasdik veya kabul etmek, onamak, resmen teyid
etmek veya katılmak yetkisine sahip teşkilat anlamına
gelecektir.
21.
“Yasadışı trafik”, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
9. maddede belirtildiği şekilde sınırlarötesi taşınımı
anlamına gelecektir.
Tehlikeli Atıkların Ulusal Tanımı
Madde 3 - 1. Taraflar bu Sözleşme’ye Taraf
olduktan sonra altı ay içinde, kendi ulusal mevzuatına göre
tehlikeli olarak tanımlanan veya düşünülen, Ek I ve II’de
listelenenler dışındaki atıkları ve atıklara uygulanabilir,
sınırlarötesi taşınım usulleriyle ilgili gereklilikleri,
Sözleşme Sekreteryası’na bildirecektir.
2. Taraflar, 1. fıkra uyarınca temin etmiş oldukları
bilgilerde meydana gelebilecek herhangi bir önemli
değişikliği sonradan Sekreterya’ya bildirecektir.
3. Sekreterya, 1. ve 2. fıkralar uyarınca almış olduğu
bilgileri derhal tüm Taraflar’a bildirecektir.
4. Taraflar Sekreterya tarafından 3. fıkra kapsamında
kendilerine iletilen bilgilerin, ihracatçılarına aktarılması
için sorumlu olacaktır.
Genel Yükümlülükler
Madde 4 - 1. a) Bertaraf amacıyla tehlikeli
atıkların veya diğer atıkların ithalini yasaklama hakkını
kullanan Taraflar, kararlarını 13. madde uyarınca diğer
Taraflar’a bildireceklerdir.
b) Taraflar, kendilerine (a) bendi uyarınca bildirimde
bulunulduğunda, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
ithalini yasaklamış bulunan Taraflar’a, bu atıkların
ihracını yasaklayacak veya bu ihracat işlemine izin
vermeyeceklerdir.
c) İthalatçı Devlet’in tehlikeli atıkların ve diğer
atıkların ithalini yasaklamadığı durumlarda, ithalatçı
Devlet söz konusu ithalata yazılı olarak rıza göstermediği
takdirde Taraflar, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
ihracını yasaklayacak veya bu ihracat işlemine izin
vermeyeceklerdir.
2. Taraflar, aşağıdaki hususlarda gerekli tedbirleri
alacaktır:
a) Toplumsal, teknolojik ve ekonomik hususları da göz
önüne alarak, tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
oluşumunun asgariye indirilmesini temin etmek;
b) Bertaraf yerleri ne olursa olsun, tehlikeli atıkların
ve diğer atıkların çevreyle uyumlu yönetimi amacıyla, mümkün
olduğu ölçüde kendi içinde yer seçecek uygun bertaraf
tesislerini temin etmek;
c) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların yönetiminde
görev alan şahısların, bu yönetim işleminden kaynaklanan
tehlikeli atıkların ve diğer atıkların yaratacağı kirliliği
önlemek ve kirlilik oluştuğu takdirde de, bu kirliliğin
insan sağlığı ve çevre üzerindeki sonuçlarını asgariye
indirgemek için gereken tedbirleri almasını temin etmek;
d) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımda bu atıkların asgari seviyeye indirilen miktarının
çevreyle uyumlu ve etkin yönetiminin garantisini ve insan
sağlığını ve çevreyi, bu taşınımın olumsuz etkilerinden
koruyacak şekilde yürütülmesini temin etmek;
e) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların, mevzuatları
gereğince tüm ithalatları yasaklamış olan veya bu atıkların,
Taraflar’ın ilk toplantılarında kararlaştıracakları
kriterlere göre çevreyle tutarlı bir şekilde
yönetilmeyeceğine inanan Taraf bir Devlet’e ve ekonomik
ve/veya politik bütünleşme teşkilatına üye Taraf Devletler’e
ve özellikle de gelişmekte olan ülkelere ihracına izin
vermemek;
f) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların öngörülen
sınırlarötesi taşınımına ait bilgilerin, Ek V A uyarınca,
söz konusu taşınım işleminin insan sağlığı ve çevre
üzerindeki etkilerini de açıkça belirtecek şekilde ilgili
Devletler’e temin edilmesi hususunu hükme bağlamak;
g) Çevreyle tutarlı bir şekilde yönetilmeyeceğine inandığı
tehlikeli atıkların ve diğer atıkların ithalini önlemek;
h) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların çevreyle tutarlı
bir şekilde yönetimini geliştirmek ve yasadışı trafiği
engellemek amacıyla, bu atıkların sınırlarötesi taşınımına
ilişkin bilgilerin açıklanması da dahil olmak üzere,
doğrudan ya da Sekreterya aracılığıyla diğer Taraflar’la ve
ilgili teşkilatlarla işbirliğinde bulunmak;
3. Taraflar, tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
yasadışı trafiğinin suç olduğunu gözönünde
bulunduracaklardır.
4. Bu Sözleşme’yi ihlal eden fiillerin önlenmesi ve
cezalandırılmasına ilişkin tedbirler de dahil olmak üzere,
Sözleşme hükümlerinin tatbiki için gereken hukuki, idari ve
diğer tedbirler Taraflar’ca alınacaktır.
5. Taraflar, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
Taraf olmayan ülkelere ihracına veya bu ülkelerden ithaline
izin vermeyeceklerdir.
6. Taraflar, sınırlarötesi taşınıma konu olsun olmasın,
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların, 60° güney
enleminin güneyindeki alanlarda bertaraf edilmek üzere
ihracına izin vermemeyi kabul ederler.
7. Taraflar ayrıca aşağıdaki hususları yerine
getireceklerdir:
a) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların taşınımı veya
bertarafı hususunda yetki veya izin verilmedikçe, ulusal
yargı yetkisi altında şahısların bu işlemleri yerine
getirmelerini yasaklamak;
b) Sınırlarötesi taşınıma konu olacak tehlikeli atıkların
veya diğer atıkların, paketleme, etiketleme ve nakliyat
alanlarında genel olarak kabul görmüş uluslararası kurallara
ve standartlara göre paketlenmesi, etiketlenmesi ve
nakledilmesi ve uluslararası düzeyde kabul edilmiş, ilgili
uygulamalara itina gösterilmesi hususunu hükme bağlamak;
c) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların bertaraf
yerlerine doğru sınırlarötesi taşınımının başladığı yerde,
bu atıklarla birlikte bir dolaşım belgesinin bulunması
gereğini hükme bağlamak.
8. Taraflar, ihraç edilecek tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların, ithalatçı Devlet’te veya başka bir yerde çevreyle
tutarlı bir şekilde yönetilmeleri gereğini hükme
bağlayacaktır. Bu Sözleşme’ye tabi atıkların çevreyle
tutarlı yönetimine ilişkin teknik ilkeler, Taraflar’ın
yapacakları ilk toplantıda kararlaştırılacaktır.
9. Taraflar, sadece aşağıda belirtilen şartlar
gerçekleştiği takdirde, tehlikeli atıkların ve diğer
atıkların sınırlarötesi taşınımına izin verilmesini temin
etmek için gereken tedbirleri alacaklardır;
a) İhracatçı Devlet’in, söz konusu atıkların çevreyle
uyumlu bir biçimde bertarafı için gerekli teknik kapasiteye,
gerekli tesislere veya uygun bertaraf sahalarına sahip
olmaması; veya
b) Söz konusu atıklara, ithalatçı Devlet’in yeniden
değerlendirme ve işleme sanayileri tarafından hammadde
olarak ihtiyaç duyulması; veya
c) Söz konusu sınırlarötesi taşınımın, Taraflar’ın bu
Sözleşme amaçlarından farklı olmamak şartıyla
kararlaştıracakları kriterlere göre yapılması.
10. Tehlikeli atıkların veya diğer atıkları oluşturan
Devletler’in, bu atıkların çevreyle tutarlı bir şekilde
yönetilmesi gereğini hükme bağlamak hususundaki Sözleşme
yükümlülükleri, hiçbir şart altında ithalatçı veya transit
Devlet’e devredilemez.
11. İşbu Sözleşme’de yer alan hiç bir hüküm, Taraflar’ın,
insan sağlığı ve çevreyi daha iyi korumak amacıyla, işbu
Sözleşme hükümleriyle tutarlı ve uluslararası hukuka uygun
ilave şartlar koymasını engellemeyecektir.
12. İşbu Sözleşme’de yer alan hiç bir hüküm,
Devletler’in, uluslararası hukuk kuralları uyarınca tespit
edilen karasuları üzerindeki hükümranlık haklarını, kendi
münhasır ekonomik bölgelerinde ve kıta sahanlıklarında
uluslararası hukuk kurallarına göre sahip oldukları
hükümranlık haklarını ve yargı yetkilerini ve tüm
Devletler’in uçak ve gemilerinin, uluslararası hukukta hükme
bağlanan ve ilgili uluslararası belgelerde yansıtılan seyrû
sefer haklarını ve serbestilerini kullanmalarını hiç bir
şekilde etkilemeyecektir.
13. Taraflar, diğer Devletler’e özellikle de gelişmekte olan
ülkelere ihraç edilen tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
miktarını ve/veya kirlilik potansiyelini azaltabilmek
imkanlarını periyodik olarak gözden geçireceklerdir.
Yetkili Makamların ve Odak Noktasının Tayini
Madde 5 - İşbu Sözleşme’nin uygulanmasını
kolaylaştırmak amacıyla Taraflar;
1. Bir ya da daha fazla sayıda yetkili makam ve bir odak
noktası tayin veya tesis edeceklerdir. Transit devlet
durumunda, bildirimi almak üzere bir yetkili makam tayin
edilecektir.
2. İşbu Sözleşme’nin kendileri için yürürlüğe girmesini
takip eden üç ay içinde, odak noktası ve yetkili makamlar
olarak tayin ettikleri organlarını Sekreterya’ya
bildireceklerdir.
3. 2. fıkra uyarınca görevlendirdikleri organlardaki
herhangi bir değişikliği, karar tarihinden itibaren bir ay
içinde Sekreterya’ya bildireceklerdir.
Taraflar Arasında Sınırlarötesi Taşınım
Madde 6 - 1. İhracatçı Devlet, tehlikeli
atıkların veya diğer atıkların öngörülen sınırlarötesi
taşınımını ilgili Devlet’in yetkili makamına yazılı olarak
bildirecek veya üretici yahut ihracatçının, ihracatçı
Devlet’in yetkili makamları aracılığıyla yazılı bildirimde
bulunması hususunu hükme bağlayacaktır. Bu bildirim, Ek V
A’da verilen bilgileri ve beyanları içerecek ve ithalatçı
Devlet’in kabul edebileceği bir dilde yazılacaktır. İlgili
Devletler’in her birine sadece bir bildirim gönderilmesi
gerekmektedir.
2. İthalatçı Devlet, söz konusu taşınıma şartlı veya
şartsız olarak rıza gösterdiğini, izin vermeyi reddettiğini
veya ek bilgi istediğini belirten yazılı cevabını bildirimde
bulunan tarafa gönderecektir. İthalatçı Devlet’in kesin
cevabının bir nüshası, taraf olan ilgili Devletler’in
yetkili makamlarına gönderilecektir.
3. İthalatçı Devlet,
a) Bildirimde bulunan tarafın, ithalatçı Devlet’in yazılı
muvafakatını aldığını; ve
b) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların çevreyle
tutarlı bir şekilde yönetimine ilişkin bir sözleşmenin,
ihracatçı ile bertaraf edici arasında imzalanmış olduğuna
dair ithalatçı Devlet’in vereceği yazılı teyidin, bildirimde
bulunan tarafın eline geçtiğini belgeleyen yazılı bir teyid
almadıkça, oluşturucu veya ihracatçının sınırlarötesi
taşınımı başlatmasına izin vermeyecektir.
4. Bu Sözleşme’ye taraf olan transit Devletler’in her
biri, bildirimi almış olduğunu derhal bildirimde bulunan
tarafa teyid edecek ve daha sonra, söz konusu taşınıma
şartlı veya şartsız olarak rıza gösterdiğini, izin vermeyi
reddetiğini veya ek bilgi istediğini belirten yazılı
cevabını 60 gün içinde bildirimde bulunan tarafa
gönderebilecektir. İhracatçı Devlet, transit Devlet’in,
yazılı muvafakatını almadan, sınırlarötesi taşınımın
başlatılmasına izin vermeyecektir. Ancak Taraflar’dan biri,
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların transit
sınırlarötesi taşınımı için genelde veya özel şartlar
altında ön yazılı izin alınması gereğini aramamak kararı
verir veya bu konudaki şartlarını değiştirirse, bu kararını
13. madde uyarınca derhal diğer Taraflar’a bildirecektir. Bu
durumda ihracatçı Devlet, transit Devlet’in bildirimi aldığı
tarihten itibaren 60 gün içinde herhangi bir cevap almazsa,
söz konusu ihracat işleminin transit Devlet üzerinden
yapılmasına izin verebilir.
5. Atıkların,
a) Sadece ihracatçı Devlet tarafından hukuken tehlikeli
olarak tanımladığı veya tehlikeli olduğuna inanıldığı
durumlarda yapılacak sınırlarötesi taşınımda, bu maddenin 9.
fıkrasının ithalatçı veya bertaraf edici ile ithalatçı
Devlet’e tatbik edilen hükümleri, gerekli değişiklikler
yapıldıktan sonra, ihracatçı ve ihracatçı Devlet’e tatbik
edilecektir;
b) Sadece ithalatçı Devlet veya Taraf olan ithalatçı ve
transit Devletler tarafından hukuken tehlikeli olarak
tanımlandığı veya tehlikeli olduğuna inanıldığı durumlarda
yapılacak sınırlarötesi taşınımda, bu maddenin 1, 3, 4 ve 6.
fıkralarının ihracatçıya ve ihracatçı Devlet’e tatbik olunan
hükümleri, gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra ithalatçı
veya bertaraf edici ile ithalatçı Devlet’e tatbik
edilecektir; veya
c) Sadece bu Sözleşme’ye taraf herhangi bir transit Devlet
tarafından hukuken tehlikeli olarak tanımlandığı veya
tehlikeli olduğuna inanıldığı durumlarda yapılacak
sınırlarötesi taşınımda, 4. fıkra hükümleri bu Devlet’e de
tatbik edilecektir.
6. İlgili Devletler’in yazılı muvafakatına tabi olmak
kaydıyla ihracatçı Devlet, aynı fiziksel ve kimyasal
özellikleri taşıyan tehlikeli atıkların veya diğer
atıkların, ihracatçı Devlet’in aynı gümrük çıkış kapısı ve
ithalatçı Devlet’in de aynı gümrük giriş kapısı yoluyla ve
transit geçişin söz konusu olduğu durumlarda da, transit
Devlet veya Devletler’in aynı gümrük giriş ve çıkış kapıları
yoluyla, düzenli olarak aynı bertaraf ediciye sevk
edilmesini mümkün kılan genel bir bildirimin üretici veya
ihracatçı tarafından kullanılmasına izin verebilir.
7. Sevk edilecek tehlikeli maddelerin kesin miktarı veya
periyodik listesi gibi belli bilgilerin temin edilmesi
şartına tabi olmak kaydıyla ilgili Devletler, 6. fıkrada
atıfta bulunulan genel bildirimin kullanılması hususunda
yazılı muvafakatlarını verebilirler.
8. 6. ve 7. fıkralarda belirtilen genel bildirim ve yazılı
muvafakat, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların en çok
12 aylık bir süre boyunca yapılacak birden çok sevkiyatını
da kapsayabilir.
9. Taraflar, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımından sorumlu olan şahısların, söz
konusu atıkların teslim edilmesi veya alınması sırasında
dolaşım belgesini imzalamaları gereğini hükme
bağlayacaklardır. Taraflar ayrıca, bertaraf edicinin, söz
konusu atıkları teslim almış olduğunu ve bertaraf işleminin,
bildirimde belirtildiği şekilde tamamlandığını ihracatçıya
ve ihracatçı Devlet’in yetkili makamına bildirmesi gereğini
de hükme bağlayacaklardır. İhracatçı Devlet bu bilgiyi
almadığı takdirde, ihracatçı Devlet’in yetkili makamı veya
ihracatçı durumu ithalatçı Devlet’e bildirecektir.
10. Bu maddede hükme bağlanan bildirim ve cevap, ilgili
Taraflar’ın yetkili makamına veya Taraf olmayan Devletler
söz konusu olduğunda da, uygun bir resmi makama
iletilecektir.
11. Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımı, iş bu Sözleşme’ye Taraf olan ithalatçı Devlet veya
transit Devlet’in gerekli göreceği sigorta, teminat veya
başka bir garantiye tabi olacaktır.
Taraf Bir Devlet’ten Taraf Olmayan Devletler Üzerine
Sınırlarötesi Taşınım
Madde 7 - Bu Sözleşme’nin 6. maddesinin 2.
paragrafı uyarınca, gerekli değişiklikler, Taraf bir
Devlet’in Taraf olmayan Devlet veya Devletler üzerine
yapacağı tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımına da uygulanacaktır.
Yeniden İthal Görevi
Madde 8 - İlgili Devletler’in bu Sözleşme
hükümleri uyarınca rıza gösterdikleri tehlikeli atıkların
veya diğer atıkların sınırlarötesi taşınımının, Sözleşmeye
göre tamamlanamadığı durumlarda, atıkların çevreyle uyumlu
bir şekilde bertarafı için gerekli alternatif düzenlemeler
yapılamadığı takdirde ihracatçı Devlet, söz konusu
atıkların, ithalatçı Devlet’in ihracatçı Devlet’e ve
Sekreterya’ya bilgi verdiği tarihten itibaren 90 gün içinde
veya ilgili Devletler’in mutabık kalacaları başka bir süre
içinde geri almayı temin edecektir. Bu amaçla ihracatçı
Devlet ve transit Tarafların herhangi biri, bu atıkların
ihracatçı Devlet’e geri gönderilmesini engellemeyecek veya
böyle bir işleme karşı çıkmayacaklardır.
Yasadışı Trafik
Madde 9 - 1. Bu Sözleşme amaçları
açısından, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların herhangi
bir sınırlarötesi taşınımı:
a) Bu Sözleşme hükümleri uyarınca tüm ilgili Devletler’e
bildirimde bulunulmadan yapılan; veya
b) İlgili Devlet’in muvafakatını bu Sözleşme hükümleri
uyarınca almadan yapılan; veya
c) İlgili Devletler’in rızası sahtekarlık, yalan beyan
veya hile ile elde edilerek yapılan; veya
d) Maddi bir şekilde belgelere uymayan; veya
e) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların, bu
Sözleşme’ye ve genel uluslararası hukuk ilkelerine aykırı
olarak kasıtlı bertarafı (örneğin, boşaltma) sonucunu
doğuran, yasadışı trafik olarak kabul edilecektir.
2. Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımının, ihracatçının veya üreticinin fillerinden ötürü
yasadışı trafik olarak kabul edildiği durumlarda, ihracatçı
Devlet, kendisine yasadışı trafik hakkında bilgi verilidiği
tarihten itibaren 30 gün içinde veya ilgili Devletler’in
mutabık kalacağı başka bir süre içinde, söz konusu
atıkların:
a) İhracatçı veya üretici ya da gerekliyse kendisi
tarafından ihracatçı Devlet’e geri getirilmesini veya bunlar
mümkün değilse,
b) Bu Sözleşme hükümleri uyarınca bertaraf edilmesini
temin edecektir. Bu amaçla ilgili Taraflar, atıkların
ihracatçı Devlet’e geri gönderilmesini engellemeyecek veya
böyle bir işleme karşı çıkmayacaklardır.
3. Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımının, ithalatçının veya bertaraf edicinin
fiillerinden ötürü yasadışı trafik olarak kabul edildiği
durumlarda ithalatçı Devlet, yasadışı trafik konusundan
haberdar olduğu tarihten itibaren 30 gün içinde veya ilgili
Devletler’in mutabık kalacakları başka bir süre içinde söz
konusu atıkların, ithalatçı veya bertaraf edici ya da,
gerekliyse kendisi tarafından çevreyle uyumlu bir şekilde
bertaraf edilmesini temin edecektir. Bu amaçla ilgili
Taraflar, bu atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde bertarafı
için gerekli olduğu ölçüde işbirliğine gireceklerdir.
4. Yasadışı trafik sorumluluğunun ihracatçı veya üreticiye
ya da ithalatçı veya bertaraf ediciye yüklenemediği
durumlarda, ilgili Taraflar veya duruma göre diğer Taraflar,
işbirliğine girişerek, söz konusu atıkların ihracatçı
Devlet’te veya ithalatçı Devlet’te ya da uygun görülen başka
bir yerde çevreyle uyumlu bir şekiled mümkün olabilen en
kısa sürede bertaraf edilmesini temin edeceklerdir.
5. Her bir Taraf, yasadışı trafiği engellemek ve
cezalandırmak için gerekli ulusal/iç mevzuatı
hazırlayacaktır. Bu madde amaçlarını gerçekleştirmek üzere
Taraflar işbiriliğine gireceklerdir.
Uluslararası İşbirliği
Madde 10 - 1. Taraflar, tehlikeli atıkların
ve diğer atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini
sağlamak ve geliştirmek amacıyla, birbirleriyle işbirliği
yapacaklardır.
2. Bu amaçla Taraflar:
a) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların çevreyle uyumlu
yönetimi geliştirebilmek amacıyla, bu atıkların uygun bir
şekilde yönetimine ilişkin teknik standart ve uygulamalar
arasında uyum sağlanması da dahil olmak üzere, iki taraflı
veya çok taraflı esasla, istek üzerine bilgi temin
edeceklerdir;
b) Tehlikeli atıkların yönetiminin, insan sağlığı ve çevre
üzerindeki etkilerini izlemek konusunda işbirliği
yapacaklardır;
c) Kendi ulusal kanunları, yönetmelikleri ve
politikalarına tabi olmak kaydıyla tehlikeli atıkların ve
diğer atıkların oluşumunu mümkün olabildiği ölçüde ortadan
kaldırmak ve bu atıkların çevreyle uyumlu yönetimini temin
etmek için daha etkin ve verimli yöntemler geliştirmek
amacıyla, yeni ya da geliştirilmiş teknolojilerin kabul
edilmesinin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerinin
incelenmesi de dahil olmak üzere, çevreyle uyumlu ve düşük
atık üreten teknolojilerin geliştirilmesi, uygulanması ve
mevcut teknolojilerin iyileştirilmesi konusunda işbirliği
yapacaklardır;
d) Kendi ulusal kanun, yönetmelik ve politikalarına tabi
olmak kaydıyla, tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimine ilişkin teknoloji ve
yönetim sistemlerinin transferi konusunda işbirliği
yapacaklardır. Taraflar ayrıca, özellikle bu konuda teknik
yardıma ihtiyaç duyacak ve yardım talebinde bulunacak
Taraflar’ın teknik kapasitelerinin geliştirilmesi hususunda
da işbirliği yapacaklardır;
e) Uygun teknik ilkelerin ve/veya uygulama standartlarının
geliştirilmesi konusunda işbirliği yapacaklardır.
3. Taraflar, 4. maddenin 2. fıkrasının a, b ve c
bentlerinin tatbiki konusunda gelişmekte olan ülkelere
yardımcı olmak amacıyla işbirliğine girmek için gerekli
tedbirleri alacaklardır.
4. Gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını göz önüne
alarak, Taraflar ve yetkili uluslararası teşkilatlar
arasındaki işbirliği diğer şeyler yanı sıra, kamu bilincini,
tehlikeli atıkların ve diğer atıkların çevreyle uyumlu
yönetimini ve düşük atık üreten yeni teknolojilerin kabul
edilmesi gibi hususları daha da geliştirmek amacıyla teşvik
edilecektir.
İkili, Çok Taraflı ve Bölgesel Anlaşmalar
Madde 11 - 1. 4. maddenin 5. fıkrası
hükümlerine bakılmaksızın Taraflar, bu Sözleşme’nin
tehlikeli atıkların ve diğer atıkların çevreyle uyumlu
yönetimine ilişkin hükümlerini ihlal etmemek kaydıyla,
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımı konusunda Taraf olan veya olmayan Devletler’le
ikili, çok taraflı veya bölgesel anlaşmalara veya
düzenlemelere girebilirler. Bu anlaşma ve düzenlemeler,
gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını göz önüne alarak, en
az bu sözleşmenin hükümleri kadar çevreyle uyum içinde
olmalıdır.
2. Taraflar, tehlikeli atıkların ve diğer atıkların,
tümüyle kendi aralarındaki sınırlarötesi taşınımının
kontrolu amacıyla, bu Sözleşmenin yürürlük tarihinden önce
girmiş oldukları anlaşma veya düzenlemelerle, 1. fıkrada
belirtilen düzenlemeler veya ikili, çok taraflı veya
bölgesel antlaşmalardan herhangi birini sekreteryaya
bildireceklerdir. Söz konusu anlaşmaların, tehlikeli
atıkların ve diğer atıkların bu Sözleşme’de hükme bağlanan
şekliyle çevreyle uyumlu yönetimine ters düşmemesi şartıyla,
bu Sözleşme hükümleri, anılan anlaşmalar uyarınca
gerçekleşen sınırlarötesi taşınımları etkilemeyecektir.
Sorumluluk Konusunda Danışma
Madde 12 - Tehlikeli atıkların ve diğer
atıkların sınırlarötesi taşınımından ve bertarafından
kaynaklanan sorumluluk ve tazminata ilişkin kural ve
usulleri belirleyen bir protokolün en kısa sürede kabul
edilmesi amacıyla Taraflar, işbirliğine gireceklerdir.
Bilgi Aktarımı
Madde 13 - 1. Tehlikeli atıkların veya
diğer atıkların sınırlarötesi taşınımı veya bertarafı
sırasında, diğer Devletler’de insan sağlığı ve çevre
üzerinde risk yaratabilme ihtimali bulunan bir kaza meydana
gelmesi halinde Taraflar, duruma ilişkin bilgi
edindiklerinde diğer Devletler’e de derhal haber verilmesini
temin edeceklerdir.
2. Taraflar, Sekreterya aracılığıyla:
a) Madde 5 uyarınca tayin edilen yetkili makamlar ve/veya
odak noktalarına ilişkin değişiklikleri;
b) Madde 3 uyarınca tehlikeli atıkların ulusal tanımındaki
değişiklikleri; ve mümkün olabilen en kısa sürede,
c) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların ulusal yargı
yetkileri altındaki alan içinde bertaraf edilmek üzere
ithaline tümden ya da kısmen izin vermemek yolundaki
kararlarını;
d) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların ihracını
kısıtlamak ya da yasaklamak yolunda alacakları kararları;
e) Bu maddenin 4. fıkrası kapsamında gereken diğer
bilgileri,
birbirlerine bildireceklerdir.
3. Ulusal kanun ve yönetmelikleriyle uyum içinde olmak
kaydıyla Taraflar, bir önceki takvim yılına ilişkin olarak
aşağıdaki bilgileri içeren bir raporu her bir takvim yılının
bitiminden önce, Sekreterya aracılığıyla 15.madde kapsamında
teşkil edilmiş Taraflar Konferansı’na ileteceklerdir:
a) Madde 5 uyarınca tayin ettikleri yetkili makamlar ve
odak noktalar;
b) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların kendilerinin
de taraf olduğu sınırlarötesi taşınımına ilişkin aşağıdaki
bilgiler:
i) İhraç edilen tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
miktarı, kategorileri, özellikleri, varış yeri, transit
ülkeler ve bildirim cevabında belirtilen bertaraf yöntemi;
ii) İthal edilen tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
miktarı, kategorileri, özellikleri, menşei ve bertaraf
yöntemleri;
iii) Arzulandığı şekilde gitmeyen bertaraf işlemleri;
iv) Sınırlarötesi taşınıma konu olan tehlikeli atıkların
veya diğer atıkların miktarını azaltma yolundaki çabaları;
c) Bu Sözleşme’nin uygulanması konusunda kabul etmiş
oldukları tedbirlere ilişkin bilgiler;
d) Tehlikeli atıkların veya diğer atıkların oluşumunun,
taşınmasının ve bertarafının insan sağlığı ve çevre
üzerindeki etkileri konusunda kendileri tarafından derlenen
mevcut istatistiklere ilişkin bilgiler;
e) İşbu Sözleşme’nin 11. maddesi uyarınca girdikleri
ikili, çok taraflı ve bölgesel anlaşma ve düzenlemelere
ilişkin bilgiler;
f) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımı ve bertarafı sırasında meydana gelen kazalara ve bu
kazalar konusunda alınan tedbirlere ilişkin bilgiler;
g) Kendi ulusal yargı yetkileri altındaki kullandıkları
alternatif bertaraf yöntemlerine ilişkin bilgiler;
h) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların üretiminin
azaltılması ve/veya ortadan kaldırılmasına yönelik
teknolojilerin geliştirilmesi konusunda aldıkları tedbirlere
ilişkin bilgiler;
i) Taraflar Konferansı’nın uygun göreceği diğer hususlar.
4. Ulusal kanun ve yönetmelikleriyle uyum içinde olmak
kaydıyla Taraflar, tehlikeli atıkların veya diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımından kendi çevresinin
etkilenebileceğine inanan Taraf bu yönde bir talepte
bulunduğunda, tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımına ilişkin olarak verilen her bir
bildirimin ve bu bildirimlere verilen cevapların birer
nüshasının Sekreterya’ya gönderilmesini temin edeceklerdir.
Mali Konular
Madde 14 - 1. Taraflar, farklı bölgelerin
ve altbölgelerin özel ihtiyaçlarına göre, tehlikeli
atıkların ve diğer atıkların yönetimi ve üretimlerinin
asgari seviyeye indirilmesine ilişkin teknoloji
transferlerine ve eğitime yönelik bölgesel ve altbölgesel
merkezler kurulması gerekliliğini kabul ederler. Taraflar,
gönüllü mahiyetteki uygun finansman mekanizmalarının
kurulması hususunu karara bağlayacaklardır.
2. Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların sınırlarötesi
taşınımı ve bertarafı sırasında meydana gelebilecek
kazalardan kaynaklanan tehlikeleri en aza indirgemek
amacıyla Taraflar, acil durumlarda geçici yardım sağlayacak
döner bir fonun kurulması konusunu göz önüne alacaklardır.
Tarafların Konferansı
Madde 15 - 1. Bu Sözleşme hükümleri
uyarınca Taraflar Konferansı tesis edilmiştir. Taraflar
Konferansı’nın ilk toplantısı, bu Sözleşme’nin yürürlüğe
girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Birleşmiş Milletler
Çevre Programı İcra Müdürü’nün daveti üzerine yapılacaktır.
Bundan sonra, Konferans’ın ilk toplantısında tespit edilen
belirli aralıklarda Taraflar Konferansı olağan toplantıları
yapılacaktır.
2. Taraflar Konferansı’nın olağanüstü toplantıları,
Konferans’ın gerekli göreceği diğer zamanlarda veya herhangi
bir tarafın yazılı isteği üzerine ve altı ay içinde
sekreterya tarafından kendilerine iletilecek görüşler
dahilinde ve Tarafların en azından üçte birinin desteklemesi
durumunda yapılacaktır.
3. Taraflar Konferansı, kendisine ve tesis edebileceği
yardımcı organlardan herhangi birine ilişkin usul
kurallarını ve özellikle de Taraflar’ın bu Sözleşme
kapsamındaki mali katılımlarını tespite yönelik mali
kuralları oy birliğiyle kararlaştıracak ve onaylayacaktır.
4. Taraflar, ilk toplantılarında, bu Sözleşme kapsamında
deniz çevresinin muhafazası ve korunmasına ilişkin
sorumluluklarının yerine getirilmesinde, kendilerine
yardımcı olmak üzere gerekebilecek ilave tedbirleri
görüşeceklerdir.
5. Taraflar Konferansı, bu Sözleşme’nin etkin bir şekilde
uygulanmasına ilişkin hususları sürekli olarak gözden
geçirecek ve değerlendirecek ve buna ilave olarak:
a) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların insan sağlığı ve
çevreye verdiği zararın asgari seviyeye indirilmesine
yönelik uygun politikalar, stratejiler ve tedbirler arasında
uyum sağlanmasını teşvik edecek;
b) Diğer şeyler yanı sıra mevcut bilimsel, teknik ekonomik
ve çevresel bilgileri göz önüne alarak, bu Sözleşme’de ve
eklerinde yapılacak değişiklikleri gereken şekilde görüşecek
ve kabul edecek;
c) İşbu Sözleşme’nin ve madde 11’de öngörülen anlaşma ve
düzenlemelerin uygulanması neticesinde kazanılan tecrübe
ışığında, Sözleşme amaçlarının başarılması için
gerekebilecek ilave eylemleri görüşecek ve yerine getirecek;
d) Protokolleri gereken şekilde görüşecek ve kabul edecek;
ve
e) Bu Sözleşme’nin uygulanması için gerekli görülen
yardımcı organları kuracaktır.
6. Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler’in uzmanlık
kuruluşları; bu Sözleşme’ye taraf olmayan herhangi bir
Devlet gibi, Taraflar Konferansı’nda gözlemci olarak temsil
edilebilirler. Tehlikeli atıklar veya diğer atıklar alanında
gerekli şartlara sahip olan ve Taraflar Konferansı
toplantısında gözlemci sıfatıyla temsil edilmek arzusunu
Sekreterya’ya bildiren, ulusal veya uluslararası düzeydeki
resmi veya gayrı resmi organ veya kuruluşlar da, mevcut
Taraflar’ın en az üçte biri itiraz etmediği takdirde
gözlemci olarak kabul edilebilirler. Gözlemcilerin kabulü ve
katılımı, Taraflar Konferansı’nın kabul edeceği usul
kurallarına tabi olacaktır.
7. Taraflar Konferansı, bu Sözleşme’nin yürürlüğe girdiği
tarihten üç yıl sonra ve bunun sonrasında, en az altı yılda
bir, kendi etkinliğini değerlendirecek ve gerekli görülürse
en son bilimsel, çevresel, teknik ve ekonomik bilgilerin
ışığında tehlikeli atıkların ve diğer atıkların
sınırlarötesi taşınımının kısmen veya tamamen yasaklanması
konusunu görüşecektir.
Sekreterya
Madde 16 - 1. Sekreterya’ın görevleri;
a) 15. ve 17. maddelerde öngörülen toplantıları düzenlemek
ve ikmal etmek;
b) 3., 4., 6., 11. ve 13. maddeler gereğince alınan
bilgileri ve 15. madde kapsamında kurulan yardımcı
organların toplantılarından çıkarılan bilgilere dayandırılan
raporları, ilgili hükümetlerarası ve gayrı resmi birimlerin
sağladığı bilgileri de gözönüne alarak, hazırlamak ve
gerekli yerlere iletmek;
c) Bu Sözleşme kapsamındaki görevlerini yerine getirirken
gerçekleştirdiği faaliyetler konusunda raporlar hazırlamak
ve bu raporları Taraflar Konferansı’na sunmak;
d) İlgili uluslararası organlarla gerekli koordinasyonu
temin etmek ve özellikle de, görevlerinin etkin bir şekilde
yerine getirilmesi için gerekebilecek idari ve yasal
düzenlemelere girmek;
e) Taraflar’ın bu Sözleşme’nin 5. maddesi uyarınca
kuracakları odak noktaları ve yetkili makamlarla ilişki
kurmak;
f) Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların bertarafı için
Taraflar’ın mevcut yetkili ulusal saha ve tesislerine
ilişkin bilgi toplamak ve bu bilgileri Taraflar arasında
dağıtmak;
g) Bu Sözleşme’de öngörülen bildirim sisteminin idare
edilmesi;
- Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların yönetimi;
- Tehlikeli atıklara ve diğer atıklara ilişkin çevreyle
uyumlu teknolojiler, örneğin düşük atık üreten ve atık
üretmeyen teknolojiler;
- Bertaraf kapasitelerinin ve sahalarının değerlendirilmesi;
- Tehlikeli atıkların ve diğer atıkların izlenmesi; ve
- Acil durum cevapları;
gibi konularda, talepleri üzerine Taraflar’a yardımcı olmak
amacıyla,
- Teknik yardım ve eğitim kaynakları;
- Mevcut teknik ve bilimsel know-how;
- Tavsiye ve uzmanlık kaynakları; ve
- Mevcut kaynaklar;
gibi konularda Taraflar’dan bilgi almak ve bu bilgileri
Taraflar’a iletmek;
h) Sınırlarötesi taşınıma ilişkin bir bildirimin,
tehlikeli atıkların veya diğer atıkların sevkiyatıyla ilgili
bildirime uyup uymadığı ve/veya söz konusu atıkların
çevreyle tutarlı bir şekilde yönetilmeyeceğine inanmak için
ellerinde herhangi bir neden olduğunda, tehlikeli atıklar
veya diğer atıklar için önerilen bertaraf tesislerinin
çevreyle uyumlu olup olmadığı gibi konuların incelenmesinde
Taraflar’a yardımcı olabilecek ve konusunda gerekli teknik
yeterliğe sahip müşavir veya müşavir firmalara ilişkin
olarak talep üzerine Taraflar’a bilgi temin etmek gibi
anılan incelemeler, Sekreterya’yı bağlamayacaktır;
i) Tarafların talebi üzerine, yasadışı trafik olaylarının
belirlenmesinde Taraflar’a yardımcı olmak ve yasadışı
trafiğe ilişkin olarak elde etmiş olduğu bilgileri derhal
ilgili Taraflar’a iletmek;
j) Acil durumlarda Devletlere olabildiğince süratle
yardımcı olabilmek amacıyla, uzman ve cihaz temini konusunda
Taraflar’la ve ilgili ve yetkili uluslararası kurum ve
kuruluşlarla işbirliği yapmak; ve
k) Bu Sözleşme amaçlarıyla ilgili olup, Taraflar
Konferansınca belirlenebilecek diğer görevleri yerine
getirmek.
2. Taraflar Konferansı’nın 15. maddeye uygun olarak
düzenlenen ilk toplantısı tamamlanıncaya kadar Sekreteryanın
görevleri geçici olarak Birleşmiş Milletler Çevre Programı
tarafından yürütülecektir.
3. Taraflar Konferansı ilk toplantısında, bu Sözleşme
kapsamında Sekreterya görevlerini üstlenmek istediklerini
belirtmiş mevcut yetkili devletlerarası teşkilatlar
arasından Sekreterya’yı tayin edecektir. Taraflar
Konferansı, yine bu toplantıda, geçici sekreteryanın
özellikle yukarıdaki 1. fıkraya göre kendisine verilen
görevleri nasıl yerine getirdiğini değerlendirip, bu
görevler için uygun yapılar üzerinde karar verecektir.
Sözleşmede Değişiklik
Madde 17 - 1. Herhangi bir taraf bu
Sözleşmeye değişiklik önerebilir ve bu Sözleşme’de herhangi
bir protokole Taraf olanlar da o protokolde değişiklik
yapılması teklifinde bulunabilirler. Bu değişiklikler, diğer
şeyler yanı sıra ilgili bilimsel ve teknik hususları da
dikkate alacaktır.
2. Bu Sözleşme’de yapılacak değişiklikler Taraflar
Konferansının bir toplantısında kabul edilecektir. Herhangi
bir protokolde yapılacak değişiklikler ise, söz konusu
protokol Tarafları’nın yapacağı taplantıda kabul
edilecektir. Bu Sözleşme’de veya ilgili protokolde mevcut
aksi hükümler hariç kalmak kaydıyla herhangi bir protokolde
yapılacak tadilatlar, tadilatın görüşülmesi teklif edilen
toplantı tarihinden en az altı ay önce Sekreterya tarafından
Taraflar’a dağıtılacaktır. Sekreterya ayrıca, teklif edilen
tadilatları bilgi edinmeleri amacıyla bu Sözleşme’ye imza
atmış Taraflar’a gönderecektir.
3. Taraflar, teklif edilen tadilatlar üzerinde
oybirliğiyle mutabakata varmak için her gayreti sarf
edeceklerdir. Ancak oybirliğine ilişkin bütün gayretler
sonuçsuz kaldığında ve mutabakata varılamadığında, söz
konusu tadilat son çare olarak, toplantıya katılan ve oy
kullanan Taraflar’ın dörtte üç oy çoğunluğuyla kabul
edilecek ve onaylanması ve resmen kabul ve teyidi için
Depoziter tarafından tüm Taraflar’a iletilecektir.
4. 3. fıkrada belirtilen usul, protokol tadilatları için
de geçerli olacak, ancak bu tadilatların kabulü için, ilgili
protokole Taraf olan ve toplantıya katılarak oy kullanan
Devletler’in üçte iki oy çoğunluğu yeterli olacaktır.
5. Tadilatlara ilişkin onay, resmi kabul ve teyid
belgeleri, Depoziter’e teslim edilecektir. 3. ve 4. fıkralar
uyarınca kabul edilen tadilatlar, bu tadilatları kabul etmiş
Taraflar arasında, ilgili protokolde mevcut aksi hükümler
hariç kalmak kaydıyla, söz konusu protokolü kabul etmiş
Taraflar’dan en az dörtte üçünün onay, resmi kabul veya
teyid belgelerini Depoziter’e teslim ettikleri tarihi takip
eden doksanıncı günde yürürlüğe girecektir. Bu tadilatlar,
diğer Taraflar için söz konusu tadilata ilişkin onay, resmi
kabul veya teyid belgesinin teslimini takip eden doksanıncı
günde yürürlüğe girecektir.
6. İşbu madde amaçları açısından katılan ve oy veren
Taraflar, toplantıya katılarak olumlu veya olumsuz oy veren
Taraflar anlamına gelecektir.
Eklerde Kabul ve Değişiklik
Madde 18 - 1. Bu Sözleşme veya herhangi bir
protokolün ekleri, bu Sözleşme’nin veya duruma göre ilgili
protokolün ayrılmaz bir parçası kabul edilecek ve aksine bir
hüküm bulunmadıkça, bu Sözleşme’ye veya protokollere
yapılacak herhangi bir atıf, Sözleşme veya protokolün
eklerine de yapılmış sayılacaktır. Anılan ekler, sadece
bilimsel, teknik ve idari konularla kısıtlı olacaktır.
2. Protokollerden herhangi birinde eklerine ilişkin olarak
belirtilebilecek aksi hükümler saklı kalmak kaydıyla, işbu
Sözleşme veya protokole yapılacak ilave eklerin önerilmesi,
kabulü ve yürürlüğe girmesi ile aşağıdaki esaslar
uygulanacaktır;
a) Sözleşme ve protokollerin eklerine ilişkin teklif ve
kabuller, 17. maddenin 2, 3 ve 4. fıkralarında belirlenen
usullere uygun olarak önerilip kabul edilecektir;
b) Bu Sözleşme’ye yapılacak ilave ekleri veya protokolün
eklerini kabul etmesi mümkün olmayan Taraflar, durumu
Depoziter’in gönderdiği onay tarihinden itibaren altı ay
içinde yazılı olarak Depoziter’e bildireceklerdir. Depoziter
gecikmeksizin almış olduğu bu bildirimi tüm Taraflar’a
iletecektir. Taraflar hakkında daha önce itirazını beyan
ettiği bir husustaki itiraz beyanname kabulünü herhangi bir
tarihte bildirebilir. Bu durumda ekler o Taraf için bu
tarihte yürürlüğe girecektir;
c) Bildirimin Depoziter tarafından tüm Taraflar’a
iletilmesinden itibaren altı aylık sürenin bitiminde, söz
konusu ek, yukarıdaki (b) bendi uyarınca bildirim
göndermemiş olan tüm Sözleşme veya protokol Tarafları için
yürürlüğe girecektir.
3. Bu Sözleşmenin veya herhangi bir protokolünün eklerinde
düşünülen değişikliklerin önerilmesi, kabulü ve yürürlüğe
girmesi, Sözleşme veya protokol eklerinin önerilmesi, kabulü
ve yürürlüğe girmesine uygulanan usullere tabi olacaktır.
Konvansiyon için düşünülmüş Ekler ve eklerde yapılacak
değişikliklerde, diğer faktörlerin yanı sıra, ilgili
bilimsel ve teknik hususlar da gözönüne alınacaktır.
4. Daha sonradan yapılacak bir ek veya ekteki bir
değişiklik, bu Sözleşme’de veya protokollerden herhangi
birinde değişikliği içeriyorsa, bu ek veya ekteki
değişikliğin yürürlüğe girmesi için, önce, Konvansiyon’da
düşünülen mütekabil değişikliğin yürürlüğe girmesini
beklemek gerekecektir.
Doğrulama
Madde 19 - Diğer bir Taraf’ın işbu Sözleşme
kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal etmiş veya etmekte
olduğuna inanan herhangi bir Taraf, durumu derhal
Sekreterya’ya bildirebilir. Bu durumda söz konusu Taraf,
doğrudan veya Sekreterya aracılığıyla, iddiaların yöneldiği
Taraf’ı durumdan haberdar edecektir. Bu konudaki tüm
bilgiler Sekreterya tarafından Taraflar’a verilecektir.
Anlaşmazlıkların Halli
Madde 20 - 1. Taraflar arasında
Sözleşme’nin veya Sözleşme protokollerinden herhangi birinin
yorumlanması veya uygulanması, ya da bunlara uyulması
konusunda anlaşmazlık çıkması durumunda, Taraflar, bu
anlaşmazlığı görüşmeler veya kendi seçecekleri başka bir
barışçı hal tarzı yoluyla halli imkanını arayacaklardır.
2. Eğer ilgili Taraflar anlaşmazlıklarını, bir önceki
fıkrada belirtilen yollardan çözemezlerse, ihtilaflı
Taraflar mutabık kaldıkları takdirde söz konusu ihtilaf,
uluslararası Adalet Divanı’na veya Ek VI’da tespit edilen
şartlarda tahkime götürülecektir. Ancak Taraflar’ın,
ihtilafın Uluslararası Adalet Divanı’na ya da tahkime
götürülmesi konusunda mutabakata varamamaları, kendilerini
1. fıkrada belirtilen yollardan ihtilafa çözüm arama
mesuliyetinden kurtarmayacaktır.
3. İşbu Sözleşme’yi tasdik, kabul, resmen teyid ederken
veya bu Sözleşme’ye taraf olurken bir Devlet veya politik
ve/veya ekonomik bütünleşme teşkilatı aynı yükümlülüğü kabul
eden herhangi bir Taraf’a ilişkin olarak,
a) İhtilafın Uluslararası Adalet Divanı’na götürülmesini,
ve/veya
b) Ek VI’da tespit edilen esaslara göre tahkime
gidilmesini,
herhangi bir özel anlaşmaya gerek olmaksızın ve zorunlu
olarak kabul ettiğini bildirebilir. Bu bildirim yazılı
olarak Sekreterya’ya verilecek, Sekreterya da Taraflar’a
iletecektir.
İmza
Madde 21 - İşbu Sözleşme, 22 Mart 1989
tarihinde Bazel’de, 23 Mart 1989 ila 30 Haziran 1989
tarihleri arasında Bern’de İsviçre Dışişleri Federal
Bakanlığı’nda ve 1 Temmuz 1989 ila 22 Mart 1990 tarihleri
arasında New York’da Birleşmiş Milletler Genel Merkezi’nde
Devletler’in, Birleşmiş Milletler Namibya Konseyi tarafından
temsil edilen Namibya’nın ve politik ve/veya ekonomik
bütünleşme teşkilatlarının imzasına açık tutulacaktır.
Onay, Kabul, Resmi Teyid ve Tastik
Madde 22 - 1. Bu Sözleşme, Devletler’in ve
Birleşmiş Milletler Namibya Konseyi tarafından temsil edilen
Namibya’nın onay, kabul ve tasdiğine ve politik ve/veya
ekonomik bütünleşme örgütlerinin de resmi teyid veya
tasdiğine tabi olacaktır. Onay, kabul, resmi teyid veya
tasdik belgeleri Depoziter’e teslim edilecektir.
2. Yukarıda 1. fıkrada atıfta bulunulan ve üye
Devletlerinden herhangi biri Taraf olmadan bu Sözleşme’ye
Taraf olan teşkilatlardan herhangi biri, Sözleşme altındaki
bütün yükümlüklere tabi olacaklardır. Üye devletlerinden
biri veya daha fazlası Sözleşme’ye Taraf olan örgütler söz
konusu olduğunda, örgütün kendisi ve üye Devletler,
Sözleşmenin yükümlerinin yerine getirilmesindeki kendi
sorumlulukları hususunda karar vereceklerdir. Bu gibi
durumlarda, örgüt ile üye Devletlere, Sözleşmedeki haklarını
aynı anda kullanma hakkı tanınmayacaktır.
3. Resmi teyid ve tasdik belgelerinde, yukarıda 1. fıkrada
atıfta bulunulan örgütler, verecekleri resmi, bu Sözleşme
kapsamına giren konulara ilişkin yetki sınırlarını
belirteceklerdir. Bu teşkilatlar, yetkilerinde meydana
gelebilecek büyük çaplı değişiklikleri Depoziter’e
bildirecek, Depoziter de durumu Taraflar’a iletecektir.
Üyelik
Madde 23 - 1. Bu Sözleşme, sözleşmenin
imzaya kapandığı tarihi izleyen günden başlayarak,
Devletlerin, Birleşmiş Milletler Namibya Konseyi tarafından
temsil edilen Namibya’nın ve politik ve/veya ekonomik
bütünleşme teşkilatlarının üyeliğine açık tutulacaktır.
2. Yukarıda 1. fıkrada atıfta bulunulan teşkilatlar,
verecekleri üyelik belgelerinde, bu Sözleşme kapsamına giren
konulara ilişkin yetki sınırlarını belirteceklerdir. Bu
teşkilatlar, yetkilerinde meydana gelebilecek büyük çaplı
değişiklikleri Depoziter’e bildireceklerdir.
3. Bu Sözleşme’ye taraf olan politik ve/veya ekonomik
bütünleşme teşkilatları, 22. maddenin 2. fıkrası hükümlerine
tabi olacaktır.
Oy Hakkı
Madde 24 - 1. Aşağıda 2. fıkrada hükme
bağlanan durumlar hariç kalmak kaydıyla, her bir Sözleşmeci
Taraf’ın bir oy hakkı olacaktır.
2. 22. maddenin 3. fıkrası ve 23. maddenin 2. fıkrası
uyarınca politik ve/veya ekonomik bütünleşme teşkilatları
yetki alanlarına giren konularda bu Sözleşme’ye veya ilgili
Protokol’e Taraf olan üye Devletler’inin oy sayısına eşit oy
hakkına sahip olacaklardır. Bu teşkilatlar, teşkilatlara üye
Devletler oy haklarını kullandığında kendi oy haklarını
kullanamayacakları gibi, bunun tersi de geçerli olacaktır.
Yürürlük
Madde 25 - 1. Bu Sözleşme, yirminci onay,
kabul, resmi teyid, tasdik veya üyelik belgesinin teslim
tarihini takip eden doksanıncı günde yürürlüğe girecektir.
2. Bu Sözleşme’yi yirminci onay, kabul, resmi teyid,
tasdik veya üyelik belgesinin teslim tarihini takip eden
doksanıncı günden sonra onaylayan, kabul, tasdik veya resmen
teyid eden Devlet veya politik ve/veya ekonomik bütünleşme
teşkilatı için bu Sözleşme, anılan Devlet veya politik
ve/veya ekonomik bütünleşme teşkilatının kendi onay, kabul,
resmi teyid veya üyelik belgesini teslim tarihini takip eden
doksanıncı günde yürürlüğe girecektir.
3. Yukarıdaki 1. ve 2. fıkraların amaçları açısından, bir
politik ve/veya ekonomik bütünleşme teşkilatı tarafından
teslim edilen herhangi bir belge, bu teşkilata üye
Devletler’in teslim etmiş olduklarına ilave olarak
addedilmeyecektir.
İhtiraz Kaydı ve Beyan
Madde 26 - 1. Bu Sözleşme’ye ihtiraz kaydı
konamayacağı gibi, itiraz da edilemeyecektir.
2. Bu maddenin 1. fıkrası, bu Sözleşme’yi
imzaladıklarında, kabul veya tasdiklerinde, resmen teyid
ettikleri veya bu Sözleşme’ye Taraf olduklarında,
Devletler’in veya politik ve/veya ekonomik bütünleşme
teşkilatlarının, diğer şeyler yanı sıra, kendi kanun ve
mevzuatını Sözleşme hükümleri ile uyumlu hale getirmek
amacıyla, nasıl ifade edilirse edilsin veya hangi adla
anılırsa anılsın, beyanlarda bulunmasını, bu beyanların, bu
Sözleşme’nin söz konusu Devlet’e uygulanan hükümlerinin
hukuki etkilerini engelleyici veya değiştirici bir anlam
taşımaması koşuluyla, engellemeyecektir.
Çekilme
Madde 27 - 1. Bu Sözleşme’nin Taraflar’dan
biri için yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl sonra,
herhangi bir anda söz konusu Taraf, Depoziter’e yazılı
ihbarda bulunmak suretiyle, bu Sözleşme’den çekilebilir.
2. Sözleşme’den çekilme, bu konudaki ihbarın Depoziter’e
ulaştığı tarihten itibaren bir yıl sonra veya ihbarda
belirtilecek daha ileriki bir tarihte yürürlüğe girecektir.
Depoziter
Madde 28 - Bu Sözleşme’nin ve Sözleşme
protokollerinden herhangi birinin Depoziteri, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteridir.
Orijinal Metinler
Madde 29 - Bu Sözleşme Arapça, Çince,
İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca hazırlanmış olup,
bu dillerdeki metinlerin hepsi orijinal metin olarak kabul
edilecektir.
KEYFİYETİ TEVSİKEN, aşağıda imzası bulunan yetkili bu
Sözleşme’yi imzalamıştır.
1989 ..... tarihinde ......’de tanzim edilmiştir.
EK I
Kontrol Edilecek Atık Kategorileri
Atık Türleri:
Y1
|
Hastanelerden, tıp merkezlerinden ve kliniklerden
kaynaklanan klinik atıklar |
Y2 |
Farmasutik
ürünlerin üretiminden ve hazırlanmasından
kaynaklanan atıklar |
Y3 |
Farmasutik
ve ilaç atıkları |
Y4 |
Biyosid ve
fitofarmasitiklerin üretiminden, hazırlanmasından ve
kullanılmasından kaynaklanan atıklar |
Y5 |
Ahşap
koruyucu maddelerin üretiminden, hazırlanmasından ve
kullanılmasından kaynaklanan atıklar |
Y6 |
Organik
çözücülerin üretiminden, hazırlanmasından ve
kullanılmasından kaynak-lanan atıklar |
Y7 |
Siyanür
ihtiva eden ısıl işlemler ile sertleştirme
işlemlerinden kaynaklanan atıklar |
Y8 |
Başlangıçta
hedeflenen kullanıma uygun olmayan atık madeni
yağlar |
Y9 |
Atık yağ/su,
hidrokarbon/su karışımları, emülsiyonlar
|
Y10 |
Poliklorlubifeniller (PCB’ler) ve/veya
poliklorluterfeniller (PCT’ler) ve/veya
polibromlubifeniller (PBB’ler) içeren veya bu
maddelerle kirlenmiş atık maddeler ve malzemeler
|
Y11 |
Arıtmadan,
imbiklemeden ve herhangi bir ısıl işlemden ötürü
ortaya çıkan katranlı artık atıkları |
Y12 |
Mürekkep,
boya, pigment, lake ve cilaların üretiminden,
hazırlanmasından ve kullanılmasından kaynaklanan
atıklar |
Y13 |
Lateks,
reçine, plastize edici maddeler ile
yapışkanlar/yapıştırıcıların üretiminden,
hazırlanmasından ve kullanılmasından kaynaklanan
atıklar |
Y14 |
Tanımlanamayan ve/veya yeni ve insan ve/veya çevre
üzerindeki etkileri bilinmeyen araştırma ve
geliştirme veya eğitim faaliyetlerinden kaynaklanan
kimyasal madde atıkları |
Y15 |
Başka bir
yasal düzenlemeye konu olmayan patlayıcı karakterde
atıklar |
Y16 |
Fotoğrafçılıkta kullanılan kimyasal madde ve
malzemelerin üretiminden, hazırlan-masından ve
kullanımından kaynaklanan atıklar |
Y17 |
Metal ve
plastiklere yüzey işlemleri uygulanmasından
kaynaklanan atıklar |
Y18 |
Sınai
atıkların bertarafı işlemlerinden kaynaklanan
atıklar |
Aşağıda
Belirtilen Maddeleri İçeren Atıklar:
Y19
|
Metal
karbonilleri |
Y20 |
Berilyum,
berilyum bileşikleri |
Y21 |
Krom VI (Cr
VI) bileşikleri |
Y22 |
Bakır
bileşikleri |
Y23 |
Çinko
bileşikleri |
Y24 |
Arsenik,
arsenik bileşikleri |
Y25 |
Selenyum;
selenyum bileşikleri |
Y26 |
Kadmiyum;
kadmiyum bileşikleri |
Y27 |
Antimuan;
antimuan bileşikleri |
Y28 |
Tellür;
tellür bileşikleri |
Y29 |
Civa; civa
bileşikleri |
Y30 |
Talyum;
talyum bileşikleri |
Y31 |
Kurşun;
kurşun bileşikleri |
Y32 |
Anorganik
flor bileşikleri - kalsiyum florür hariç |
Y33 |
Anorganik
siyanürler |
Y34 |
Asitli
çözeltiler veya katı haldeki asitler |
Y35 |
Bazik
çözeltiler veya katı haldeki bazlar |
Y36 |
Asbest (toz
ve lifleri) |
Y37 |
Organik
fosfor bileşikleri |
Y38 |
Organik
siyanürler |
Y39 |
Fenoller;
klorofenoller dahil fenol bileşikleri |
Y40 |
Eterler
|
Y41 |
Halojenli
organik bileşikler |
Y42 |
Halojenli
çözücüler dışındaki organik çözücüler |
Y43 |
Poliklorlu
dibenzo furanın herhangi bir türevi |
Y44 |
Poliklorlu
dibenzo para dioksinin herhangi bir türevi
|
Y45 |
Bu ekte
belirtilen maddelerin haricindeki organohalojen
bileşikler (ör. Y39, Y41, Y42, Y43, Y44) |
EK II
Özel Değerlendirmeye Tabi Tutulacak Atık
Kategorileri
Y46
|
Evlerden toplanan atıklar |
Y47 |
Evsel atıkların yakılmasından
kaynaklanan artıklar |
EK III
Tehlikeli Özellikler Listesi
UN Tasnifi
|
Kod |
Özellik |
1 |
H1 |
Patlayıcı |
|
|
Patlayıcı
madde veya atık, kendi başına kimyasal reaksiyon
yoluyla belli bir sıcaklık ve basınçta ve hızla gaz
oluşmasına ve çevresindekilerin zarar görmesine
neden olabilecek katı veya sıvı halde madde veya
atık (ya da maddelerin veya atıkların karışımı)
demektir. |
3 |
H3 |
Parlayıcı
sıvılar |
|
|
Parlayıcı
kelimesi “tutuşabilen” kelimesiyle aynı anlamdadır.
Parlayıcı sıvılar, kapalı hazne deneyinde 60.5 °C,
açık hazne deneyinde ise 65.6 °C’nın altındaki
sıcaklıklarda parlayıcı bir buhar bırakan sıvılar,
sıvı karışımları, çözeltide veya süspansiyonda katı
madde ihtiva eden maddelerdir. (örneğin boya,
vernik, cila gibi maddeler içerip tehlikeli
özellikleri nedeniyle başka bir sınıfa dahil edilen
maddeler içermeyen maddeler.) Açık hazne deneyleri
ile kapalı hazne deneylerinin sonuçları kesinlikle
kıyaslamalara olanak tanımadığından ve hatta aynı
deneyin sonuçları sık sık değişkenlik
gösterebildiğinen bu türden farklılıkları gözönüne
alarak yukarıdaki rakamlardan farklı olarak
getirilecek yasal düzenlemeler, bu tanımın özüne
uygun olacaktır. |
4.1 |
H4.1 |
Patlayıcılar
sınıfının dışında olup da taşınmaları sırasında
karşılaşılacak koşullarda kolayca tutuşabilen veya
sürtünme nedeniyle alev almaya neden olabilen veya
katkıda bulunabilen katılar ya da atık katılardır.
|
4.2 |
H4.2 |
Kendiliğinden yanmaya müsait katılar veya atıklar. |
|
|
Normal
taşımacılık koşullarında veya havayla temas yüzünden
kendiliğinden ısınmaya ve bu şekilde yanmaya müsait
maddeler veya atıklar. |
4.3 |
H4.3 |
Suyla temas
halinde parlayıcı gazlar bırakan maddeler veya
atıklar. |
|
|
Suyla temas
durumunda kendiliğinden parlayan veya tehlikeli
sayılacak miktarlarda parlayıcı gazlar bırakan
maddeler veya atıklar. |
5.1 |
H5.1 |
Oksitleyici |
|
|
Kendilerinin
yanıcı olup olmamasına bakılmaksızın, oksijen verme
yoluyla diğer maddelerin yanmasına neden olan veya
katkıda bulunan madde veya atıklar. |
5.2 |
H5.2 |
Organik
Peroksitler |
|
|
Çift
değerlikli 0-0 yapısına sahip organik maddeler veya
atıklar kendi kendine hızlanan egzotermik bozunmaya
uğrayabilecek olan ısıl açıdan dengesiz maddelerdir. |
6.1 |
H6.1 |
Zehirli
(Akut) |
|
|
Yutulması,
solunması veya deriyle temas etmesi durumunda ölüme,
ciddi şekilde yaralanmaya veya insan sağlığının
zarar görmesine neden olabilecek maddeler veya
atıklar. |
6.2 |
H6.2 |
Enfeksiyöz
maddeler |
|
|
İnsanlarda
veya hayvanlarda hastalıklara yol açtığı bilinen
veya şüphelenilen zararlı mikro organizmaları veya
bunların toksinlerini içeren maddeler veya atıklar. |
8 |
H8 |
Korozif
maddeler |
|
|
Canlı
dokuyla teması halinde kimyasal olarak dokuya ciddi
zararlar verebilen veya sızıntı halinde diğer
mallara ya da ulaştırma araçlarına zarar verebilen
hatta tümüyle tahrip edebilen veya başka türden
tehlikeler yaratabilen maddeler veya atıklar. |
9 |
H10 |
Hava veya
suyla temas halinde toksik gaz bırakılması |
|
|
Hava veya su
ile temas halinde tehlikeli sayılacak miktarda
toksik gazlar bırakabilecek maddeler veya atıklar. |
9 |
H11 |
Toksik
(gecikmiş veya kronik) |
|
|
Yutuldukları, solundukları ya da deriden içeri
girdikleri takdirde kanserojen etkiler de dahil
olmak üzere gecikmiş veya kronik etkilere yol
açabilen maddeler veya atıklar. |
9 |
H12 |
Ekotoksik |
|
|
Serbest
halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla
çevre üzerinde ani veya gecikmeli olarak olumsuz
etkiler yaratan veya yaratabilecek olan ve/veya
biyotik sistemlerde toksik etkiler yaratan veya
yaratması muhtemel olan maddeler veya atıklar. |
9 |
H13 |
Bertaraf
edilmelerinden sonra herhangi bir yoldan, yukarıda
sıralanan özelliklerden herhangi birine sahip bir
diğer maddenin (örneğin özütlenme sıvısı) oluşumuna
neden olan maddeler. |
Deneyler
Belirli türden atıkların yarattığı potansiyel tehlikeler
henüz tam olarak belirlenememiştir, bu tehlikeleri nicel
olarak tanımlayacak deneyler mevcut değildir. Bu atıkların
insan ve/veya çevre üzerinde yarattıkları potansiyel
tehlikeleri tanımlayacak yöntemlerin geliştirilebilmesi için
yeni araştırmalar yapılması gerekmektedir. Standart deneyler
ancak saf maddeler ve malzemeler için geliştirilmiştir. Ek
I’de sıralanan maddelerin işbu Ek’te belirtilen
özelliklerden herhangi birine sahip olup olmadığını tespit
etmek üzere pek çok ülkede ulusal deneyler geliştirilmiştir.
EK IV
Bertaraf İşlemleri
A. Kaynak Geri Kazanımına, Yeniden İşlemeye, Arazi
Islahına, Doğrudan Tekrar Kullanıma veya Alternatif
Kullanımlara Olanak Vermeyen İşlemler
|
A Bölümü uygulamada
karşılaşılan tüm bertaraf işlemlerini kapsamaktadır. |
D1 |
Toprağın altında veya üstünde
depolama (Ör. arazide depolama, vb.) |
D2 |
Arazi işleme (Ör. Sıvı veya
çamur atıkların toprakta biyolojik bozulmaya
uğraması, vb.) |
D3 |
Derine enjeksiyon
(pompalanabilir atıkların kuyulara, tuz kayaçlarına
veya doğal olarak bulunan boşluklara enjeksiyonu,
vb.) |
D4 |
Yüzey doldurma (Ör. Sıvı ya da
çamur atıkların kovuklara, havuzlara ve lagünlere
doldurulması) |
D5 |
Özel işlemli arazi depolaması
(Ör. üzeri kapatılmış ve hem birbirleriyle hem de
çevreyle teması kesilmiş beton hücrelere
yerleştirme) |
D6 |
Denizler ve okyanuslar dışında
bir su kütlesine bırakma |
D7 |
Deniz dibine gömme de dahil,
denizlere ve okyanuslara bırakma |
D8 |
Bu ekte yer almayan ve A
Bölümündeki işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan
nihai bileşiklerin veya karışımların oluşmasına
neden olan biyolojik işlemler |
D9 |
Bu ekte yer almayan ve A
Bölümündeki işlemlerden herhangi biri yoluyla atılan
nihai bileşiklerin oluşmasına neden olan fiziko-kimyasal
işlemler (Ör.buharlaştırma, kurutma, kalsinasyon,
nötrleştirme, çökeltme vb.) |
D10 |
Arazide yakma |
D11 |
Denizde yakma |
D12 |
Nihai depolama (Ör. bir madende
konteyner içine yerleştirme vb.) |
D13 |
A Bölümünde belirtilen
işlemlerden herhangi birine tabi tutulmadan önce
harmanlama veya karıştırma |
D14 |
A Bölümünde belirtilen
işlemlere tabi tutulmak üzere yeniden ambalajlama |
D15 |
A Bölümünde belirtilen
işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak üzere
depolama |
B. Kaynak Geri Kazanımına, Yeniden İşlemeye, Arazi
Islahına, Doğrudan Tekrar Kullanıma veya Alternatif
Kullanımlara Olanak Veren İşlemler
|
B Bölümü tehlikeli oldukları
düşünülen veya yasal olarak tehlikeli sıfatıyla
tanımlanan ve aksi takdirde A Bölümünde belirtilen
işlemlere tabi tutulabilecek olan maddelere
uygulanacak tüm işlemleri kapsamaktadır. |
R1 |
Yakıt olarak kullanma (doğrudan
yakma dışında) veya enerji üretimi için diğer
şekillerde yararlanma |
R2 |
Solvent (çözücü) ıslahı/geri
kazanımı |
R3 |
Solvent olarak kullanılmayan
organik maddelerin ıslahı/yeniden işlenmesi |
R4 |
Metallerin ve metal
bileşiklerinin ıslahı/yeniden işlenmesi |
R5 |
Diğer anorganik maddelerin
ıslahı/yeniden işlenmesi |
R6 |
Asitlerin veya bazların geri
kazanımı |
R7 |
Kirliliğin azaltılması için
kullanılan parçaların geri kazanımı |
R8 |
Katalizörlerin parçalarının
geri kazanımı |
R9 |
Kullanılmış yağların yeniden
rafine edilmesi veya önceden kullanılmış yağların
diğer kullanımları |
R10 |
Ekolojik iyileştirme veya
tarımcılık yararına sonuç verecek arazi ıslahı |
R11 |
R1-R10 arasındaki işlemlerden
elde edilecek artık maddelerin kullanımı |
R12 |
Atıkların R1-R11 arasındaki
işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak üzere
değişimi |
R13 |
Maddelerin B Bölümünde
belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi tutulmak
üzere biriktirilmesi |
EK V-A
Bildirimde Sağlanacak Bilgiler
1. Atık ihraç nedeni
2. Atık ihracatçısı (1)
3. Atığın üreticisi veya üreticileri ve üretim yeri (1)
4. Atığı bertaraf eden ve fiili bertaraf yeri (1)
5. Eğer biliniyorsa atığın taşıyıcıları veya acentaları
(1)
6. Atığın ihraç edildiği ülke Yetkili makam (2)
7. Atığın geçeceği tahmin edilen transit ülkeler Yetkili
makam (2)
8. Atığın ithal edildiği ülke Yetkili makam (2)
9. Genel veya tek bildirim
10. Sevkiyat(lar)ın tahmini tarih(ler)i ve atığın ihraç
süresi ve önerilen güzergah (giriş ve çıkış noktaları da
dahil) (3)
11. Öngörülen nakliye aracı (karayolu, demiryolu, hava,
deniz, iç sular)
12. Sigortaya ilişkin bilgi (4)
13. Y numarası ve BM numarası da dahil olmak üzere atığın
cinsi ve fiziksel tanımı, kompozisyonu (5) ve kaza durumunda
acil hükümler de dahil olmak üzere özel taşıma şartları
14. Öngörülen paketleme biçimi (örneğin açık, fıçıda,
tanker)
15. Ağırlık/hacim olarak tahmini miktar (6)
16. Atığın üretildiği proses (7)
17. Ek I’de belirtilen atıklar için sınıflamalar Ek
III’den: Tehlikeli özellik, H numarası, BM numarası
18. Ek IV uyarınca bertaraf yöntemi
19. Üreticinin ve ihracatçının, bilgilerinin doğruluğuna
dair beyanı
20. İhracatçı veya üretici tarafından bertaraf ediciye
aktarılan ve atıkların, ithalatçı ülkenin kanun ve
mevzuatına göre çevreyle tutarlı bir şekilde
yönetilmeyeceğine inanması için hiç bir neden olmadığı
yolunda bertaraf edicinin görüşünü destekler bilgi (tesisin
teknik tanımı da dahil)
21. İhracatçı ve bertaraf edici arasındaki sözleşmeye
ilişkin bilgiler
NOTLAR
1) Tam ad ve adres, telefon, teleks veya telefaks numarası
ile temasa geçilecek şahsın adı, telefon, teleks veya
telefon numarası.
2) Tam ad ve adres, telefon, teleks veya telefaks
numarası.
3) Birden fazla sevkiyatı içeren genel bildirimlerde, her
bir sevkiyat tarihi veyu bu bilinmiyorsa, tahmini sevkiyat
sıklığı belirtilecektir.
4) İlgili sigorta şartlarına ve bunların ihracatçı,
taşıyıcı ve bertaraf edici tarafından nasıl karşılandığına
ilişkin bilgiler.
5) Zehirlilik ve taşıma ve önerilen bertaraf metoduna
ilişkin olarak atığın içerdiği diğer tehlikeler açısından en
tehlikeli elemanların mahiyeti ve konsantrasyonu.
6) Birden fazla sevkiyatı içeren genel bildirimde, toplam
tahmini miktarla her bir sevkiyatın tahmini miktarı
belirtilecektir.
7) Tehlikeyi değerlendirmek ve önerilen bertaraf işleminin
uygunluğunu belirleyebilmek için gerektiği ölçüde.
EK V-B
Dolaşım Belgesinde Sağlanacak Bilgiler
1. Atık ihracatçısı (1)
2. Atığın üreticisi veya üreticileri ve üretim yeri (1)
3. Atığı bertaraf eden ve fiili bertaraf yeri (1)
4. Atık taşıyıcısı veya taşıyıcıları(1) veya acenta ya da
acentaları
5. Genel veya tek bildirimin konusu
6. Sınırlarötesi taşınımın başlama tarihi ve atıktan sorumlu
her şahsın alındı imzası ve tarih(ler)
7. Ulaşım aracı (karayolu, demiryolu, deniz, hava, iç sular)
ihracatçı ve ithalatçı ülke ile transit ülke ve tespit
edilmiş ise, giriş ve çıkış noktaları da dahil
8. Atığın genel tanımı (fiziksel durumu, ilgili BM sevkiyat
ismi ve sınıfı, BM numarası, Y numarası veya H numarası)
9. Kaza durumunda acil hükümler de dahil olmak üzere özel
taşıma şartları
10. Paketleme tipi ve numarası
11. Ağırlık/hacim cinsinden miktar
12. Üreticinin veya ihracatçının bilgilerin doğruluğuna
dair beyanı
13. Üreticinin veya ihracatçının, Taraf olan ilgili
Devletler’in yetkili makamlarınca herhangi bir itiraz
yapılmadığına dair beyanı
14. Bertaraf edicinin atıkları tespit edilmiş bertaraf
tesisinde teslim almış olduğuna dair teyidi ve bertaraf
yönteminin ve yaklaşık bertaraf tarihinin belirtilmesi.
NOTLAR
Dolaşım belgesinde gerekli bilgiler, mümkün olduğu
durumlarda, nakliyat kuralları kapsamında gerekli olan
bilgilerle birlikte tek bir belgede temin edilecektir. Bunun
mümkün olmadığı durumlarda ise, dolaşım belgesindeki
bilgiler, nakliyat kuralları kapsamında gerekli olanların
aynısı olmayacak, bunları tamamlayıcı mahiyette olacaktır.
Dolaşım belgesinde, bilgilerin kim tarafından temin
edileceğine ve formların kim tarafından doldurulacağına dair
talimatlar olacaktır.
1) Tam ad ve adres, telefon, teleks veya telefaks numarası
ile acil durumlarda temasa geçilecek şahsın ismi, adresi,
telefon, teleks veya telefaks numarası.
EK VI
Tahkim
Madde 1 - Sözleşme’nin 20. maddesinde
atıfta bulunulan anlaşmada aksi bir hüküm bulunmadıkça,
tahkim işlemleri aşağıdaki 2 ila 10. maddelere göre
yürütülecektir.
Madde 2 - Davacı taraf, tarafların ihtilafı
20. maddenin 2. veya 3. Fıkrası uyarınca tahkime götürme
kararı aldıklarını Sekreterya’ya bildirecek ve Sözleşme’nin,
ihtilafa konu maddelerinin yorumunu veya uygulamasını
verecektir. Sekreterya almış olduğu bu bilgileri tüm
Taraflar’a iletecektir.
Madde 3 - Tahkim heyeti üç üyeden
oluşacaktır. İhtilaf içindeki Taraflar’dan her biri bir
hakem tayin edecek ve bu yolla tayin edilen iki hakem, ortak
mutabakat ile üçüncü bir hakem seçeceklerdir. Tahkim
heyetine bu üçüncü hakem başkanlık edecektir. Bu şahıs,
ihtilaf içinde taraflardan birinin tabiyetinde olmayacak,
ikametgahı bu taraflardan birinin üzerinde bulunmayacak ve
taraflardan herhangi biri tarafından istihdam edilmeyeceği
gibi, hangi sıfatla olursa olsun, söz konusu davayla da
ilgilenmemiş olacaktır.
Madde 4 - 1. İkinci hakemin tayin
edilmesini takip eden iki ay içinde tahkim heyeti başkanının
belirlenememesi halinde, Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri, taraflardan herhangi birinin isteği üzerine iki
aylık ek bir süre içerisinde üçüncü hakemi belirleyecektir.
2. İhtilaf içindeki taraflardan birinin, talep tarihinden
itibaren iki ay içinde bir hakem atayamaması durumunda,
diğer taraf durum Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne
bildirebilir. Bu durumda Genel Sekreter iki aylık ek bir
süre içinde tahkim heyeti başkanını seçecektir. Bu seçimden
sonra tahkim heyeti başkanı, henüz hakem tayin etmemiş olan
taraftan iki aylık bir süre içinde hakem tayin etmesini
isteyecektir. Bu süre sonunda durumu Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri’ne bildirecek ve Genel Sekreter de iki aylık
ek bir süre içinde bu atamayı yapacaktır.
Madde 5 - 1. Tahkim heyeti kararını
uluslararası hukuk kurullarına ve işbu Sözleşme hükümlerine
göre verecektir.
2. İşbu Ek hükümleri kapsamında kurulan tahkim heyeti
kendi usul kurallarını belirleyecektir.
Madde 6 - 1. Tahkim heyetinin usule ve öze
ilişkin kararları üye çoğunluğuyla alınacaktır.
2. Tahkim heyeti, gerçekleri tesbit etmek için gerekli tüm
tedbirleri alabilir. Heyet taraflardan birinin isteği
üzerine geçici koruma tedbirleri alınması tavsiyesinde
bulunabilir.
3. İhtilaf içindeki taraflar, duruşmaların etkin bir
biçimde yürütülebilmesi için gerekli tüm kolaylığı
sağlayacaklardır.
4. Taraflardan birinin duruşmalara katılmaması veya
kusuru, duruşmaların yapılmasına engel teşkil etmeyecektir.
Madde 8 - Tahim heyetinin özel şartları
gözönüne alarak vereceği aksi yönde kararlar dışında, tahkim
heyeti üyelerinin ücretleri de dahil olmak üzere tüm tahkim
masrafları, ihtilaf içindeki taraflarca eşit olarak
paylaşılacaktır.
Heyet yaptığı tüm masrafların kayıtlarını tutacak ve
masraflara ilişkin kesin belgeyi taraflara iletecektir.
Madde 9 - İhtilafa konu olan husus üzerinde
hukuki mahiyette bir çıkarı olan ve bu çıkarı dava
kararından etkilenebilecek olan herhangi bir Taraf, tahkim
heyetinin muvafakatı ile duruşmalara müdahalede bulunabilir.
Madde 10 - 1. Süre kısıtlamasının beş ayı
aşmayan bir süre ile uzatılmasının gerekli bulunduğu
durumlar dışında tahkim heyeti, kuruluşundan itibaren beş ay
içinde kararını verecektir.
2. Tahkim heyetinin kararı, gerekçeleriyle birlikte
açıklanacak ve ihtilaf içindeki taraflar için kesin ve
bağlayıcı mahiyette olacaktır.
3. Taraflar arasında kararın yorumuna ve uygulanmasına
ilişkin olarak çıkabilecek ihtilaflar, Taraflarca kararı
veren heyete veya bu amaçla ilki ile aynı şekilde kurulacak
başka bir heyete götürülebilir. |